Ο άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος αλλά παντού είναι σκλαβωμένος και αν κάποιος θεωρεί τον εαυτό του κύριο των άλλων δεν παύει να είναι πιο σκλάβος από αυτούς.
Αυτή είναι η πιο γνωστή φράση του μεγάλου Ελβετού φιλοσόφου της αναγέννησης Ζαν Ζακ Ρουσσώ. (Jean Jacques Rousseau)
Στα αποσπάσματα που παραθέτω παρακάτω, ο Ρουσσώ αναφέρει ένα πολύ σημαντικό ορισμό της ελευθερίας. Η ελευθερία του ανθρώπου γράφει, δεν συνίσταται στο να μπορεί κάποιος να κάνει ότι θέλει αλλά στο να μπορεί να μην κάνει αυτό που δεν θέλει. Αυτό το αναφέρει όχι απλά ένας φιλόσοφος της αναγέννησης, αλλά ένας άνθρωπος που το κατεστημένο προσπάθησε με κάθε τρόπο να του στερήσει την ελευθερία.
Ο Ρουσώ γεννήθηκε το 1712 στην Γενεύη. Έμεινε από μικρός ορφανός και τον μεγάλωσε ένας προτεστάντης πάστορας. Ήταν αρκετά διάσημος, όταν έγραψε το κοινωνικό συμβόλαιο, το βιβλίο για το οποίο είναι σήμερα γνωστός. Ωστόσο οι ριζοσπαστικές ιδέες του προκάλεσαν μεγάλες αντιπάθειες και το κατεστημένο τον καταδίωξε αμείλικτα.
Το 1762 δημοσιεύονται τα έργα του ο Αιμίλιος ή περί αγωγής και το Κοινωνικό συμβόλαιο. Στις 9 Ιουνίου το Κοινοβούλιο του Παρισιού καταδικάζει τον Αιμίλιο και εκδίδει διάταγμα φυλάκισης του συγγραφέα του. Ο Ρουσσώ καταφεύγειι στην Ελβετία, αλλά οι αρχές της Γενεύης αποφασίζουν να καούν στην πυρά το Κοινωνικό συμβόλαιο και ο Αιμίλιος, και εκδίδεται ένταλμα σύλληψης του ίδιου. Δοκιμάζει να εγκατασταθεί στη Βέρνη, αλλά εκδιώκεται από τις τοπικές αρχές. Βρίσκει καταφύγιο στο Μοτιέ. που υπαγόταν στην επικράτεια της Πρωσίας. Ο Αρχιεπίσκοπος του Παρισού δημοσιεύει θέσπισμα εναντίον του Αιμιλίου. Ο Ρουσσώ γράφει ένα πολεμικό κείμενο, την Επιστολή προς τον Κριστόφ Μπομόν, Αρχιεπίσκοπο Παρισίων (1763). Οι αρχές της Γενεύης, υπό την πίεση των παρισινών αρχών, απαγορεύουν την κυκλοφορία της Επιστολής, και ο Ρουσσώ παραιτείται από την ιδιότητα του πολίτη της Γενεύης. Το 1965 οι επιστολές του βουνού καταδικάζονται και καίγονται στην Χάγη. Στις 6 Σεπτεμβρίου "ο λιθοβολισμός του Μοτιέ".
Αυτά τα γεγονότα ήταν η αρχή της καταδίωξης του φιλοσόφου, η οποία κράτησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο Ρουσσώ κυνηγήθηκε, όπως ο ίδιος αναφέρει από τους γιατρούς, τους ιεροκύρηκες και γενικά το σύστημα της εποχής του. Αυτό του πρόσφερε ασυνήθιστες εμπειρίες, τις οποίες ο Ρουσώ κατέγραψε στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «οι ονειροπολήσεις του μοναχικού οδοιπόρου». Λίγα αποσπάσματα από αυτό δημοσιεύω εδώ.
Ζαν Ζακ Ρουσώ
Οι ονειροπολήσεις του μοναχικού οδοιπόρου
Μετάφραση Νίκος Σημηριώτης
Εκδόσεις Ζαχαρόπουλος
Σελ. 25, 26
Τα άτομα πεθαίνουν, αλλά τα ομαδικά σώματα δεν πεθαίνουν ποτέ. Τα ίδια τα πάθη διαιωνίζονται, και το φλογερό τους μίσος, αθάνατο σαν τον δαίμονα που το εμπνέει, διατηρεί πάντα την ίδια δραστηριότητα. Όταν όλοι μου οι προσωπικοί εχθροί θα χουν πεθάνει, οι γιατροί, οι ιεροκύρηκες θα ζουν ακόμα, κι όταν δεν θάχω για διώκτες μου παρά μόνο αυτά τα δυο σωματεία, πρέπει να είμαι βέβαιος πως δε θ’ αφήσουν πιο ήσυχη τη μνήμη μου μετά το θάνατο μου απ΄ότι αφήνουν εμένα τον ίδιο όσο ζω. Ίσως, με τον καιρό, οι γιατροί, που πράγματι τους έχω προσβάλει, θα μπορούσαν να εξευμενιστούν: αλλά οι ιεροκύρηκες που αγαπούσα, που εκτιμούσα, που τους είχα κάθε εμπιστοσύνη, και δεν τους πρόσβαλα ποτέ, οι ιεροκύρηκες, άνθρωποι της Εκκλησίας και μισο-καλόγεροι, θα είναι για πάντα αμείλικτοι, η δική τους αδικία αποτελεί την αμαρτία μου που ο εγωισμός τους δε θα τη συγχωρέσει ποτέ, και το κοινό, που θα φροντίσουν να διατηρήσουν και να εμψυχώσουν αδιάκοπα την έχθρα του, δεν θα εξευμενιστεί περισσότερο από αυτούς.
Σελ 31
Η συνήθεια να επιστρέφω στον εαυτό μου μ έκανε να χάσω τελικά την αίσθηση και σχεδόν τη θύμηση των καημών μου, έμαθα έτσι με τη δική μου εμπειρία πως η πηγή της αληθινής ευτυχίας βρίσκεται μέσα μας, και πως δεν εξαρτάται απ΄ τους ανθρώπους να κάνουν αληθινά δυστυχισμένο κάποιον που ξέρει να θέλει την ευτυχία. Αυτές οι γοητείες, αυτά τα θέλγητρα που ένιωθα μερικές φορές περπατώντας έτσι μονάχος, ήταν χαρές που χρωστούσα στους διώκτες μου: δίχως αυτούς δε θα είχα βρει ή γνωρίσει τους θησαυρούς που έκλεινα μέσα μου.
Σελ. 41
Ο Θεός είναι δίκαιος, θέλει να υποφέρω και ξέρει πως είμαι αθώος. Αυτός είναι ο λόγος της εμπιστοσύνης μου, η καρδιά μου κ΄ η λογική μου, μου φωνάζουν πως δεν θα με ξεγελάσει. Ας αφήσουμε λοιπόν να κάνουν ότι θέλουν οι άνθρωποι και το πεπρωμένο: ας μάθουμε να υποφέρουμε χωρίς διαμαρτυρίες, όλα τελικά θα μπουν σε μια τάξη, κ΄ η σειρά μου θα ρθει αργά ή γρήγορα.
Σελ. 105
Δεν πίστεψα ποτέ ότι η ελευθερία του ανθρώπου συνίσταται στο να κάνει αυτό που θέλει, αλλά στο να μην κάνει αυτό που δε θέλει, κι αυτή έχω πάντα επιδιώξει, και συχνά διατηρήσει, και που εξαιτίας της βρέθηκα πολύ συχνά σε αντίθεση με τους σύγχρονους μου.
Γιατί γι΄ αυτούς, δραστήριους, κινούμενους, φιλόδοξους, απεχθανόμενους την ελευθερία των άλλων και μη θέλοντας την ούτε για τον εαυτό τους, αρκεί να κάνουν καμιά φορά αυτό που θέλουν ή μάλλον να υποτάξουν την θέληση των άλλων, τυραννιούνται όλη τους την ζωή για να κάνουν αυτό που σιχαίνονται και δεν παραλείπουν τίποτα το δουλοπρεπές για να μπορούν να διατάζουν. Το λάθος τους λοιπόν δεν ήταν το να μ΄ απομακρύνουν από την κοινωνία τους σαν μέλος άχρηστο, αλλά να με προγράψουν σαν μέλος ολέθριο: γιατί έχω κάνει πολύ λίγο καλό, το ομολογώ, αλλά όσο για το κακό, ποτέ στη ζωή μου δεν έχει μπει στη θέληση μου, κι αμφιβάλλω αν υπάρχει κανένας άνθρωπος στον κόσμο που να έχει κάνει αληθινά λιγότερο κακό στην ζωή του από μένα.
Αφιερωμένο σε αυτούς που απεχθάνονται την ελευθερία των άλλων και κάνουν πάντα το δουλοπρεπές και αυτό που σιχαίνονται, μόνο και μόνο για να μπορούν να διατάζουν !!!
Βασιλάκης Φ. Νεκτάριος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου