Τα μοναστήρια ήταν
πάντα ένας συνηθισμένος προορισμός στις ημερήσιες εκδρομές με το δημοτικό
σχολείο. Με το σχολείο επισκέφθηκα
σχεδόν όλα μοναστήρια του νομού Ηρακλείου Κρήτης. Μία από τις εκδρομές αυτές
είχαμε επισκεφθεί την Μονή της Παναγίας της Κεράς. Θυμάμαι που ένας καλόγερος
μας διηγήθηκε πως η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας είχε μεταφερθεί στην
Κωνσταντινούπολη αλλά επέστρεψε μόνη πετώντας, στην Κρήτη, στο αγαπημένο της μοναστήρι. Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου διέταξε ξανά να
μεταφερθεί η εικόνα στην Πόλη και για να μη φύγει την έδεσαν με αλυσίδα σε ένα
πέτρινο στύλο. Η εικόνα όμως σήκωσε τον πέτρινο στύλο και μετά από ένα
αεροπορικό ταξίδι έφτασε στο μοναστήρι της κουβαλώντας μαζί της τον στύλο και
την αλυσίδα.
Ο καλόγερος λέγοντας
αυτά σήκωσε το χέρι του και έδειξε απέναντι στον λόφο ένα βράχο. Να, βλέπετε
εκείνο τον βράχο; Βλέπετε που έχει ένα σημάδι σαν να είναι το πρόσωπο της
Παναγίας; Που να τολμήσεις βέβαια να μην το δεις. Να σε θεωρήσουν και άπιστο;
Όλα τα παιδιά συμφώνησαν. Ε, εκεί στάθηκε η Παναγία για να ξεκουραστεί όταν
επέστρεφε από την Πόλη. Μα καλά γέροντα του είπα, εκεί στάθηκε, που ήθελε μόνο
τόσο λίγο για να φτάσει; Με κοίταξε αγριεμένα ο καλόγερος και χωρίς να
απαντήσει, συνέχισε. Και όταν ήρθαν οι Γερμανοί επειδή δεν πίστευαν την χάρη
της Παναγίας θέλανε να πάρουνε τον πέτρινο στύλο και άρχισαν να σκάβουν γύρω
του για να τον βγάλουν. Αλλά αρρώστησαν και πέθαιναν και αναγκάστηκαν να
σταματήσουν.
Έπειτα πήγαμε μέσα
στην εκκλησία, μαζί με τους πιστούς μας δασκάλους, όπου ο καλόγερος μας τύλιγε
έναν έναν με την αλυσίδα για να πάρουμε την θαυματουργή δύναμη της εικόνας.
Πολλά παιδιά πήραν μάλιστα χώμα από εκεί που ήταν καρφωμένος ο στύλος που είχε
έρθει με την εικόνα παρέα από την Κωνσταντινούπολη. Είναι γεγονός ότι αυτή η
θρησκεία απαιτεί πραγματικά να είμαστε φτωχοί στο πνεύμα.
Μετά από χρόνια διαβάζοντας την ιστορία της
θαυματουργής εικόνας της Παναγίας της Κεράς, έμαθα ότι ο καλόγερος εκείνος μας
έκρυψε την αλήθεια. Το περιστατικό της θαυματουργής επιστροφής της εικόνας από την Κωνσταντινούπολης αναφέρεται ότι
έγινε την εποχή του εικονομάχου αυτοκράτορα Θεοφίλου (824-842).
Όμως η εικόνα
που σήμερα βρίσκεται στην μονή δεν είναι εκείνη που επέστρεψε από την Πόλη. Η
υπάρχουσα εικόνα χρονολογείται από το 1735. Τι έγινε λοιπόν η πρώτη θαυματουργή
εικόνα, στην οποία αναφέρεται ο θρύλος; Η γνήσια αυτή εικόνα βρίσκεται στην
Ρώμη. Φυσικά αναρωτιέται κανείς γιατί η εικόνα παρέμεινε στην Ρώμη και δεν
επέστρεψε στο νησί της Κρήτης. Ο καλόγερος παρέλειψε να αναφερθεί σε μια τέτοια
λεπτομέρεια. Πως θα δικαιολογούσε μετά τον ενθουσιασμό του για το τόσο σπουδαίο
θαύμα. Η εικόνα επέστρεψε από την Κωνσταντινούπολη αλλά μετά έφυγε για Ρώμη κι
έμεινε εκεί. Ελάτε τώρα να σας δείξω τον στύλο, την αλυσίδα και μια άλλη εικόνα
που φτιάξαμε. Γιατί τουλάχιστον μας έμεινε ο πέτρινος στύλος και η σιδερένια
αλυσίδα.
Τι έγινε λοιπόν με
την αρχαία εικόνα της Παναγίας της Κεράς; Υπάρχει λοιπόν η αναφορά του Λατίνου
κληρικού από την Φλωρεντία, του Χριστόφορου Μπονοαντελμόντι στην εικόνα της
Παναγίας της Κεράς, η οποία μοιράζει άπειρα θαύματα στους θνητούς. Ο κληρικός
αυτός διέσχισε το οροπέδιο Λασιθίου και από την Έμπαρο έφτασε στην μονή της
Κεράς. Αυτή η επίσκεψη στη μονή έγινε το 1415. Την εποχή εκείνη η Ρώμη είχε την
εμπειρία της διχόνοιας. Υπήρχαν τρεις πάπες.
Το 1410 η δυτική Χριστιανοσύνη
βρίσκεται διχασμένη μεταξύ του Πάπα Ιωάννη ΙΘ΄ που διοικεί τη Γαλλία, την
Αγγλία, την Πολωνία, την Ουγγαρία, την Πορτογαλία, τις Βόρειες Χώρες και μέρη
της Ιταλίας και της Γερμανίας, του Βενέδικτου ΙΒ΄ (Καστίλλη, Αραγώνα, Ναβάρα,
Σκωτία, Βρετάνη, Κορσική και Σαρδηνία) και του Γρηγορίου ΙΒ΄ (βασίλειο της
Νάπολης, Βαυαρία, Ρηνανία, Μπράνσβικ, Εσση και Κολωνία).
Η εκλογή του Γρηγορίου αποτελεί συμβιβαστική λύση, που
αποδεικνύεται ανίσχυρη να υπερκεράσει το σχίσμα. Για τον λόγο αυτόν ο Γρηγόριος
πείθεται να παραιτηθεί και συγκαλεί τη δεύτερη σύνοδο της Κωνσταντίας, όπου
υποβάλλει την παραίτησή του τον Ιούλιο του 1415. Αυτός ήταν ο τελευταίος Πάπας
που παραιτήθηκε από τον θρόνο του μέχρι σήμερα που επανέλαβε κάτι τέτοιο ο
Βενέδικτος.
Βέβαια η εκκλησία της
Κρήτης ανήκει στην Ρώμη μέχρι και την εποχή του Λέοντος του Γ' (717-741) όταν η
Εκκλησία Κρήτης περιήλθε οριστικά στη δικαιοδοσία της Ανατολικής Εκκλησίας
(732/733). Όταν λοιπόν η Κωνσταντινούπολη έβαλε χέρι στην Εκκλησία της Κρήτης
προσπάθησε να πάρει κάποια ιερά κειμήλια. Από την εποχή εκείνη πρέπει να
έρχεται ο θρύλος της θαυματουργής επιστροφής της εικόνας στην Κρήτη. Ένας εικονομάχος θα κατέστρεφε την εικόνα και
δεν θα την έδενε σε μια κολόνα !
Η επίσκεψη του
Λατίνου κληρικού το 1415, την τελευταία φορά που παραιτήθηκε Πάπας, υπήρξε
προφανώς καταλυτική για την ιστορία της εικόνας. Δεν ήταν ο κληρικός όμως που
έκλεψε την Παναγία της Κεράς. Υπάρχει μια παράδοση στην Ρώμη πως ένας Έλληνας
κρασέμπορος έκλεψε την εικόνα της Παναγίας της Κεράς από το μοναστήρι όπου
«ετύγχανε κοινής προσκυνήσεως και έκανε πολλά θαύματα». Η εικόνα της Παναγίας
τον έσωσε από το ναυτικό ταξίδι αλλά ο κρασέμπορος μόλις έφτασε στην Ρώμη
αρρώστησε και πέθανε. Ο γνωστός του Ιταλός έμπορος πήρε την εικόνα σπίτι του. Η
Παναγία παρουσιάστηκε επανειλημμένα σ’ αυτή και στην κόρη της και τους έλεγε να
την παραδώσουν αμέσως στην κοινή προσκύνηση και ότι έπρεπε να τιμάται με το
όνομα Παναγία της διαρκούς βοηθείας. Ύστερα από αυτό την παρέδωσαν στην
εκκλησία του Αγ. Ματαθίου στην οδό Merulan όπου παρέμεινε τρεις αιώνες. Ύστερα
στις 26 του Απρίλη το 1866 μεταφέρθηκε με μεγάλη πομπή κι επισημότητα στο Ναό
του Αγ. Αλφόνσου στο Εσκουιλίνο.
Στην Ρώμη ιδρύθηκε
και αδελφότητα με την ονομασία «επίκληση της Παναγίας της Διαρκούς Βοηθείας».
Έχει δημιουργηθεί ολόκληρη βιομηχανία για την χάραξη και την αποτύπωση της
εικόνας της Παναγίας. Τα τάγματα της Παναγίας της Διαρκούς Βοήθειας έχουν
φτάσει τα τέσσερα εκατομμύρια αδελφούς.
Προς τιμήν της
Παναγίας της Διηνεκούς Βοήθειας έχουν κτιστεί στην Ιταλία τεσσαράκοντα εκκλησίαι
και πολυάριθμοι ευκτήριοι οίκοι και βωμοί. Είναι λοιπόν ολοφάνερο από την
συμπεριφορά της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας της Κεράς, ότι η εν λόγω Παναγία εγκατέλειψε
την Ορθοδοξία και ασπάστηκε τον καθολικισμό; Προτίμησε ολοφάνερα τον Πάπα. Τώρα
προφανώς αυτή η θαυματουργή εικόνα κάποια σχέδια έχει στο νου της.
Πάντως αντίγραφο της
πρώτης εικόνας της Κεράς, βρίσκεται σήμερα στο Μητροπολιτικό ναό του Ρεθύμνου
γνωστή με το όνομα Παναγία του Πάθους ή Κυρία των Αγγέλων. Όποιος δεν μπορεί να
πάει στην Ρώμη, έχει την δυνατότητα να προσκυνήσει το αντίγραφο της, στο
Ρέθεμνος.
Αυτό βέβαια που μου
κάνει σήμερα εντύπωση είναι το αδιαμφισβήτητο γεγονός, πως η θαυματουργή εικόνα
της Παναγίας της Κεράς προτίμησε τη Ρώμη από την Κωνσταντινούπολη. Η Παναγία αποχώρησε
αφήνοντας τους ανατολίτες ελληνόφωνους ρωμιούς να γίνουν τα υποζύγια των
μουσουλμάνων Οθωμανών.
ΒΑΣΙΛΑΚΗΣ Φ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ
ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΤΙΜΟΘΕΟΥ
ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
ΚΑΡΔΙΩΤΙΣΣΑΣ (ΚΕΡΑΣ)
ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ»
ΗΡΑΚΛΕΙΟ - ΚΡΗΤΗΣ
Η Εκκλησία Κρήτης κατά την Α'
Βυζαντινή Περίοδο
Τόσο κατά την πρώιμη Βυζαντινή περίοδο (325-
535) όσο και κατά την περίοδο της υπαγωγής της Μεγαλονήσου στην πνευματική
εποπτεία του παπικού θρόνου (535-732), η Εκκλησία Κρήτης συμμετείχε
ενεργά σε όλα τα μεγάλα πρoβλήματα της Εκκλησίας, όπως φαίνεται από την
εκπροσώπηση της Μητρόπολης Κρήτης στις Οικουμενικές Συνόδους (Γ', Δ', Ε', ΣΤ'
και Ζ'). Από την εκπροσώπηση αυτήν προκύπτει ότι ήδη από τα μέσα του 5ου αιώνα
η Εκκλησία Κρήτης είχε σχεδόν πλήρη ανάπτυξη. Είχε ένα σύνολο εννέα Επισκοπών
(Χερρονήσου, Κνωσού, Λάμπης (Λάππας), Ελευθερνών, Καντάνου, Ιεράπυδνας
Σουβρίτου (Συβρίτου), Κυδωνιάς, Κισάμου), υποκείμενων στην Αρχιεπισκοπή
Γορτύνης.
Από τα πρακτικά των Συνόδων φαίνεται επίσης
ότι η ιεραρχική θέση της Εκκλησίας Κρήτης δεν παρέμενε σταθερή, ήταν όμως
πάντοτε σημαντική. Έτσι ο αρχιεπίσκοπος Κρήτης, όπως ονομαζόταν πλέον ο
προκαθήμενος της Εκκλησίας της Μεγαλονήσου, υπογράφει αρχικά ανάμεσα στην 39η
και 48η και αργότερα ανάμεσα στην 9η και 14η θέση.
Οι δεσμοί ανάμεσα στην Κωνσταντινούπολη και
στην Κρήτη, παρά την επίσημη εξάρτηση της τελευταίας από τη Ρώμη, ήταν στενοί.
Η σχέση αυτή φαίνεται καθαρά στην περίπτωση του Ανδρέα του Ιεροσολυμίτη, του
διασημότερου ιεράρχου της Κρήτης. Η εκλογή του στην Κωνσταντινούπολη περί το
710 ή 711, ως προκαθημένου μιας Εκκλησίας που τυπικά ανήκε στη Ρώμη, δείχνει
πως ή από την εποχή αυτήν η Κρήτη βρισκόταν ως ένα βαθμό υπό τη δικαιοδοσία του
Πατριαρχείου.
Επί Λέοντος του Γ' (717-741) η Εκκλησία Κρήτης
περιήλθε οριστικά στη δικαιοδοσία της Ανατολικής Εκκλησίας (732/733). Αυτήν την
πράξη επηρέασε αναμφισβήτητα η εικονομαχία (726-843), που συγκλόνισε για έναν
περίπου αιώνα το Βυζάντιο.
Γρηγόριος ΙΒ΄
Ο γεννημένος το 1325 στη Βενετία
Γρηγόριος υπήρξε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως από το 1390, προτού εκλεγεί
Πάπας το 1415 σε μία προσπάθεια γεφύρωσης του σχίσματος και επανένωσης των
παπικών εδρών της Ρώμης και της Αβινιόν.
Το 1410 η Χριστιανοσύνη βρίσκεται
διχασμένη μεταξύ του Πάπα Ιωάννη ΙΘ΄ που διοικεί τη Γαλλία, την Αγγλία, την
Πολωνία, την Ουγγαρία, την Πορτογαλία, τις Βόρειες Χώρες και μέρη της Ιταλίας
και της Γερμανίας, του Βενέδικτου ΙΒ΄ (Καστίλλη, Αραγώνα, Ναβάρα, Σκωτία,
Βρετάνη, Κορσική και Σαρδηνία) και του Γρηγορίου ΙΒ΄ (βασίλειο της Νάπολης,
Βαυαρία, Ρηνανία, Μπράνσβικ, Εσση και Κολωνία).
Η εκλογή του Γρηγορίου αποτελεί
συμβιβαστική λύση, που αποδεικνύεται ανίσχυρη να υπερκεράσει το σχίσμα. Για τον
λόγο αυτόν ο Γρηγόριος πείθεται να παραιτηθεί και συγκαλεί τη δεύτερη σύνοδο
της Κωνσταντίας, όπου υποβάλλει την παραίτησή του τον Ιούλιο του 1415.
ΒΑΣΙΛΑΚΗΣ Φ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ
