Οι βάρβαροι δεν έχουν θέατρα

 Τον έκτο αιώνα μετά Χριστό ο κόσμος είχε ήδη καταστραφεί. Οι φιλόσοφοι καταδιώχθηκαν, οι επιστήμονες καταδιώχθηκαν και ο ελληνισμός που είχε απλώσει τον πολιτισμό σε όλο τον κόσμο είχε αρχίσει να σβήνει. Κάπου στην Αραβία οι βοσκοί πήγαιναν στο πηγάδι του Αβραάμ να ποτίσουν τα ζώα τους. Ήταν ένα ξεχωριστό πηγάδι γιατί κατεβαινες στο νερό από σκάλες μαρμάρινες. Το 570 μετά Χριστόν ο Αντωνίνος Πλακέντιος αναφέρει το πηγάδι αυτό, ότι κατεβαίνεις με σκαλιά σαν θεάτρου. Οι σύγχρονες ανασκαφές απέδειξαν ότι όντως το περίεργο αυτο πηγάδι του Αβραάμ, ήταν ένα αρχαίο θέατρο. 

 Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος φώναζε από άμβωνος ότι οι βάρβαροι δεν έχουν θέατρα και καταδίωκε την τέχνη του Διονύσου με μίσος. Οι ηθοποιοί καταδιώχθηκαν, τα θέατρα γκρεμίστηκαν, οι αρχαίες ελληνικές πολιτείες μετατράπηκαν σε σωρούς σπασμένων μαρμάρων. Οι βάρβαροι λοιπόν πήγαιναν σε αυτό το αρχαίο θέατρο και πότιζαν τα ζώα τους, σίγουροι ότι αυτό ήταν το πηγάδι που άνοιξε ο Αβραάμ.

 Οι ηθοποιοί τα πρώτα χρόνια του βυζαντίου ήταν καθαρά Ελληνες κι επειδή ο λαός δεν μπορούσε να ζήσει χωρίς θέατρο, τρεφόταν δημοσία δαπάνη αλλά δεν είχαν το δικαίωμα να γίνουν χριστιανοί.

 Ο αιρετικος για την εκκλησία Αρειος είχε γράψει θεατρικο για τα πάθη του Χριστου που ονομαζόταν Θάλεια. Ηταν τόσο μεγάλη η δημοτικότητα της Θάλειας ώστε οι ορθόδοξοι αναγκάστηκαν να εισάγουν και αυτοι το άσμα στην λειτουργία. Τότε οι φανατικοι Ορθόδοξοι έλεγαν ότι η πίστης κινδυνεύει, διότι ο ελληνισμός επανήλθε.

 Μέχρι την εικονομαχία στις χριστιανικές εκκλησίες οι ύμνοι και τα άσματα συνοδευόταν από μουσικά όργανα, τα οποία οι ορθόδοξοι απαγόρευσαν, στοχεύοντας στην παντελή ήττα του ελληνισμού. Οι βάρβαροι δεν έχουν θέατρα αλλά δεν έχουν και μουσικά όργανα.

 Αυτοί οι ανθέλληνες ορθόδοξοι φαρισαίοι έχουν κατακτήσει και εξολοθρεύσει τον ελληνισμό, προβάλλοντας την βαρβαρότητα ως μόνη αρετή.

ΒΑΣΙΛΑΚΗΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ – ΕΛΛΗΝ ΑΣΕΒΗΣ

ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ

The Herodian Dynasty. Nikow Kokkinos, page 119 - A circular depression called by Arabs the well of Imprahim was in Ascalon..  In CE 570 Antoninus Placentios mention the puteus pacis, “made like a theater, in which one goes down to the water by steps. However, the current excavator takes the depression to be an actual theater of the first or second century CE.

K. N. Οι βάρβαροι δεν έχουσι θέατρα. Χρυσοστόμου άπαντα εκδ. Montfaucon VI 100, 101, και II 157

Κ. Ν. Σάθα Περί του θεάτρου και της μουσικης των Βυζαντινών. Σελ. μη.

Σελ,  93 Η προς το θέατρον σχέσις του χριστιανικού κλήρου είναι αξιοπαρατήρητος διότι ου μόνον οι σκηνικοί ήταν καθαροί Έλληνες αλλά και αυτό το όνομα αυτών ισοδυνάμει προς τον εθνισμόν. Δημοσία δαπάνη τρεφόμενοι δεν είχον δικαίωμα να προσέλθωσιν στον χριστιανισμό, ο δε δήμος δεν μπορουσε να ζήσει άνευ θεάτρου.

Κ.Ν.ΣΑΘΑ

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ

ήτοι εισαγωγή εις τό

ΚΡΗΤΙΚΟΝ ΘΕΑΤΡΟΝ

ΕΝ ΒΕΝΕΤΙΑ 1878

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΝΟΤΗ ΚΑΡΑΒΙΑ

Α΄

ΔΙΩΓΜΟΙ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

Ως γνωστόν, οι πρώτοι του Χριστιανισμού πατέρες μετά πεισμονής σφοδροτάτης επετέθησαν κατά του θεάτρου, διότι μεν αφ΄ενός μεν ζωηρά και ανεπίληστος επέζησεν η παράδοσις του επί Νέρωνος διαδραματισθέντος κατά των χριστιανών φρικώδους εκείνου θεατρικού μαρτυρίου, αφ΄ετέρου διότι έβλεπον κατ΄εξακολούθησην από της σκηνής διακωμωδούμενα τα ιερώτερα της πίστεως μυστήρια, αν και οι δύο ούτοι λόγοι αρκούσιν εις αποχρώσαν δικαιολόγησιν του προς την θυμέλην ασπόνδου των τότε χριστιανών μίσους, ούχ ήττον δύναται να προστεθή και τρίτος τις, ότι δηλαδή πολλάκις αποπειραθέντες οι πρώτοι χριστιανοί την εκχριστάνισιν της σκηνής, απέτυχον.

Αι απόπειραι Μεθοδίου του μάρτυρος, Γρηγορίου του Ναζιανζινού, Απολλιναρίου του Λαοδικέως, και Ιωάννου του Δαμασκηνού εις αντικατάστασιν των αθανάτων της ελληνικής σκηνής προϊόντων δια των σκηνών της Παλαιάς και Νέας Διαθήκης εις ουδέν έτερον συνετέλεσαν ή ν΄αποδείξωσιν  ότι η χριστιανική φαντασία ηδύνατο να παραγάγη άλλα αριστουργήματα πλην δραματικών, ότι δε και αυτοί οι τότε χριστιανοί σιωπηλώς πως επέκριναν τας θεατρικάς ταύτας αποπείρας αρκεί αφ΄ενός μεν το γεγονός ότι ουδείς των βυζαντινών σχολιαστών ποείται λόγον τινά περί αυτών, αφ΄ετέρου δε αυτή η απώλεια του θεάτρου τούτου, του οποίου έν και μόνον δράμα περιήλθεν εις ημάς, ο Χριστός Πάσχων.

 Μετά τον τελικόν του χριστιανισμού θρίαμβον ήρξατο οπωσούν κοπάζων ο κατά του θεάτρου αμείλικτος πόλεμος των πρώτων χριστιανών, δυστυχώς όμως νέον έναυσμα εξ απρόπτου ΄ριφθέν ανεζωογόνησε τον υποτρέμοντα ήδη σπινθήρα της αντισκηνικής καταφοράς, αμέσως δε το τέως πολεμούμενον ως αντιχριστιανικό θέατρον μετά πλειοτέρας ζέσεως ανεθεματίσθη ως αιρετικόν.

(Εν τη περιόδω ταύτη ο θυμελικός κατέστη συνώνυμος τω αιρετικώ, ούτω Αναστάσιος ο πρεσβύτερος αποκαλεί τον μεν Αρειανίζοντα Ευνόμιον “πρωτοστάτη της Αρείου θυμελικής ορχήστρας”, τα δε συγγράμματα απάντων των Αρειανιζόντων “θυμελικάς βίβλους”

Αφορμή της νέας ταύτης αντιθυμελικής σταυροφορίας εγένετο ο διάσημος αιρεσιάρχης Αρειος, όστις προς ταις άλλαις καινοτομίαις εφαντάσθη ίνα εισαγάγει εν τη εκκλησία αυτού και πλήρες θεατρικό σύστημα, αυτός ούτος συγγράψας τα αναγκαία δράματα και τους δια τον θεόν θεατρικούς ύμνους, κατά μίμησην ως λέγεται, ενός των ακολαστότερων Αλεξανδρινών ποιητών, του Κρητός Σωτάδου.

Η ΚΑΤΑΔΙΩΞΙΣ ΤΩΝ ΗΘΟΠΟΙΩΝ

Ούτε κληρονομικά δικαιώματα είχεν ο σκηνικός, ούτε ως μάρτυς επί δικαστηρίου ηδύνατο παραστεί, καταγεγραμμένος εν τω θυμελικώ μητρώο ώφειλε να ζήση και ν΄αποθάνη εν τη σκηνή, η εκκλησία ου μόνον τω ηρνείτο την επιθανάτιαν παρηγορίαν, αλλά και δυσκόλως τω επέτρεπε τό τε βάπτισμα και την κοινωνίαν των χριστιανικών μυστηρίων, ώφειλε να μένη εν τη θυμέλη Ελλην, δηλαδή άπιστος, αν δε ποτέ ωμολόγει τον χριστιανισμόν επ΄ελπίδι βελτιώσεως τύχης, ο δήμος είχε το δικαίωμα να τον σύρη διά της βίας επί της σκηνής και να τον αναγκάση εις επανάληψιν της παλαιάς τέχνης, ήτις φυσικώς ηκύρου το βάπτισμα.

Η ΑΓΙΑ ΠΕΛΑΓΙΑ

Κατά την περίοδον ταύτην επί τοσούτον ητιμώθη το σκηνικό επάγγελμα ώστε η μεν μιμάς εσήμαινε την εταίραν, το δε μιμάριον το χαμαιτυπείον. Ούτω την επί Θεοδοσίου Β΄ ακμάσασαν αγίαν Πελαγία ή Μαργαριτώ ο μεν Θεοφάνης αποκαλεί πρώτην των μιμάδων, όπερ καλώς μεταφράζει Αναστάσιος βιβλιοθηκάριος primam mimarum, Ιάκωβος ο Ηλιοπολίτης “πρώτην των πρωτοχοριστών της ορχήστυος (γρ. Πρωτοχορευτριών της ορχήστρας)” έτερον Συναξάριον “ταις ορχήστραις και ταις θεατροκοπίαις σχολάζουσαν και παλλακευομένην τη πόλει”, ..Συμεών ο Μεταφραστής “πρώτην των εν τη πόλει Μαινάδων, ..πόρνην”, Νικηφόρος ο Κάλλιστος “πρώτην των μαινάδων”, και το Βασιλειανόν Μαρτυρολόγιον απλώς “πόρνην.. από εταιρίδων”.

Γ΄

ΟΙ ΚΑΠΑΔΟΚΕΣ ΠΑΤΕΡΕΣ

Οι τρεις εκ Καπαδοκίας εκκλησιαστικοί πατέρες Βασείλιος και οι δύο Γρηγόριοι, παραδόξως ου μόνον δεν παρακολουθούσι τους συναδέλφους εν τη αντιθεατρική σταυροφορία, αλλ΄απεναντίας δι΄αυτής της σιωπής επιδεικνύουσιν, αν ουχί τελείαν συμπάθειαν, συμπαθή τουλάχιστον ανοχήν προς την ατυχή κατάδικον καθ΄ης εφρύαττεν ο Χρυσόστομος.

σελ. λη΄

όπως δήποτε όμως και αν έχει το πράγμα, βέβαιον είναι ότι έκτοτε εμορφώθη παρά τω λαώ η μέχρις ημών διατηρηθείσα παράξενος περί του Αγίου Βασιλείου παράδοσις καθ΄ην ο σοφός ιεράρχης εξυμνείται εν τη πρώτη του εκάστου έτους ως αγράμματος ραψωδός καταβαίνων εκ Καισαρείας μετά του συμβόλου των Ομηριδών (της χλωράς ράβδου) και ψάλλων το αλφαβητάρι (θεατρικά άσματα τα έχοντα εν ακροστιχίδι τα της αλφαβήτου γράμματα), ήτοι μετεμορφώθη εις καθαρόν βυζαντινόν θεατριστήν.

Αγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρείαν

βαστάει πένα και χαρτί, χαρτί και καλάμάρι,

το καλαμάριν έγραφε και το χαρτί αναγνώνει.

“Βασίλη μ΄πούθεν έρχεσαι και πούθε καταιβαίνεις”:

Από τη μάνα μ΄έρχομαι, ΄ς τον δάσκαλο παγαίνω,

πάγω να μάθω γράμματα, να μάθω και τραγούδια,

εγώ γράμματα έμαθα, τραγούδι να σας μάθω”.

Και ΄ς το ραβδί τ΄ακούμπησε να πη το αλφαβητάρι,

ξερό χλωρό ήταν το ραβδί, χλωρούς βλαστούς πετάει,

κι απάνω ΄ς τ΄ ακροβλάσταρα περδίκια καρκαριώνται,

δεν είν΄περδίκια μοναχά, μον΄είν΄και περιστέρια.

ΟΙ ΒΑΡΒΑΡΟΙ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΘΕΑΤΡΑ

σελ.μζ΄

Αλλ΄ οι τότε χριστιανοί εν τη εξάψει αυτών φαντασθέντες ότι θα εξηφάνιζαν το θέατρο από προσώπου γης, δεν υπελόγισαν και τας ενδεχομένας συνέπειας της τοιαύτης καταστροφής, προς δε τους απλοϊκώς ερωτώντας πως θέλει αναπληρωθεί το εν τη ανθρωπίνη καρδία προσγενησόμενον κενόν, απλοϊκώς απήντων: διά του περιπάτου και των ψαλμών του Δαυίδ! Βλέποντες όμως καταγελωμένην ως λίαν κωμικήν την πρότασιν, αλλά και απορούντες καταλληλοτέρου επιχειρήματος, επί τέλους στεναχωρούμενοι ειλικρινώς ωμολόγουν ότι χριστιανισμός και ελληνισμός ήσαν πράγματα όλως ασυμβίβαστα, επομένως εκήρυττον την ήκιστα χριστιανικήν ταύτην θεωρία: οι βάρβαροι δεν έχουσι θέατρα! 

ΙΩΑΝΝΗΣ ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ

(τα εστώτα ποιήσατε άκυρα, όπερ μείζόν εστίν εγκώμιον του καθελείν, ει και μηδένα έτερον, τους γουν βαρβάρους ζηλώσατε, έσται απολογία λοιπόν, όταν ημείς οι του ουρανού πολίται και των χερουβίμ συγχορευταί και των αγγέλων κοινωνοί, των βαρβάρων χείρους γινώμεθα;) Ιωάννης Χρυσόστομος

ΕΛΛΗΝΕΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ

σελ. ν΄

Οι πλείστοι των τότε χριστιανών, ει και εξ ανάγκης ωμολόγησαν την επίσημον θρησκείαν του Ρωμαϊκού κράτους, ενδομύχως ήσαν Ελληνες, οι τελευταίοι ούτοι, άν μετά τινός απαθείας έβλεπον κατασκαπτόμενους τους παλαιούς ναούς και βαρβάρως καταστρεφόμενα τοσαύτα της ανθρωπίνης μεγαλοφυίας αριστουργήματα, δεν ηδύνατο όμως μετά της αυτής απαθείας να εκριζώσωσιν από της καρδίας αυτών έθιμα ερριζωμένα εν αυτή υπό τηε ηδείας παραδόσεως μιας ολόκληρης χιλιετηρίδος.

 Δύο όλας εκατονταετηρίδας μετά τον τελικόν του χριστιανικού θρίαμβον βλέπομεν ου μόνον τους παιδαγωγούς διδάσκοντας κατ΄ιδίαν τους μαθητάς τα παλαιά δράματα, αλλά και πάντας τους τότε δικηγόρους ή σοφιστάς, εκ πείσματος δημηγορούντας και υπέρ αυτών των εξηχρειωμένων μίμων.

 Οι σοφισταί ούτοι, καίτοι χριστιανοί την επιφάνειαν και μετά τινός χριστιανικού ζήλου ερμηνεύοντες την Παλαιάν Διαθήκην, ουχ ήττον εν ταις δημηγορίαις αυτών επιδεικνύουσι το κατά της επισήμου θρησκείας μίσος, διότι ούτε καν αναφέρωσι ποτέ το χριστιανικόν όνομα, ο αναγιγνώσκων τας δημηγορίας του Προκοπίου και του Χορικίου αμφιβάλλει άν οι άνθρωποι εκείνοι ήσαν χριστιανοί, μάλλον δε πιστεύει ότι ακούει ενθουσιώδεις λάτρεις των Ολυμπίων θεών και των ελληνικών ηρώων, εξ άλλων δε διδομένων πληροφορούμεθα ότι οι χριστιανοί ούτοι δικηγόροι ου μόνο εκθύμως επροστάτευαν το θέατρο, αλλ΄’οτι εν αυτή τη σκηνή εξεφώνουν τους πανηγυρικούς λόγους, και το παραδοξότερον ότι οι διδάσκοντες τους νόμους εφόρουν θεατρικάς στολάς, το τελευταίον τούτο έθιμον διατηρηθέν μέχρι τέλους εβδόμης εκατονταετηρίδος (691 μ.Χ.) ρητώς απηγορεύθη και αναθεματίσθη υπό της εν Τρούλλω συνόδου.

(Τους διδασκομένους τους πολιτικούς νόμους μη δειν τοις Ελληνικοίς έθεσι κεχρήσθαι, μήτε μήν επί του θεάτρων ανάγεσθαι,  …. Ει δε τις από του νυν τούτο πράξαι τολμήσοι, αφοριζέσθω.)

σελ.νδ΄,  

Εν έτει 379-380 οι εν Κωνσταντινουπόλει χριστιανοί διηρέθησαν εις δύο μερίδας μετά πολλού πείσματος διαμαχομένας, και της μεν πρώτης αρχηγός ην αυτός ο πατριάρχης Γρηγόριος Νανζιαζινός, της δε δευτέρας ο εξ Αλεξανδρείας Μάξιμος ο επιλεγόμενος Κυνικός, ο τελευταίος ούτος συνεδέετο προς το θέατρο δι΄αγνώστων ημίν δεσμών, ..Διαρκούντος του αγώνος τούτου εν τω θεάτρω παρίστατο κωμωδία υπόθεσιν έχουσα τους διαπληκτιζομένους χριστιανούς.

ΔΙΩΓΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΘΙΜΩΝ

Σελ.ξς.

Ο Χρυσόστομος δεν περιωρίσθη εις μόνον τον κατά του κυρίως θεάτρου πόλεμον, αλλά μετά της αυτής ευγλωττίας και επιμονής εκεραυνοβόλησε τας ιπποδρομίας, τας Καλάνδας, τα γαμηλίους τελετάς, τα δημοτικά άσματα κι εν γένει πάσαν ιδιωτικήν ή δημόσιον τελετήν εν ή ο διορατικός αυτού οφθαλμός διέκρινεν υπολανθάνουσαν την παράδοσιν της παλαιάς θρησκείας.

ΓΑΜΟΣ

Ο γάμος ήν τότε αληθής θεατρική πομπή, διότι σπουδαίον εν αυτώ μέρος ελάμβανον οι σκηνικοί, μετά την τέλεση του χριστιανικού μυστηρίου, η νύφη παραδιδομένη εις τους οικείους του γαμβρού περιήρχετο από της εσπέρας μέχρι βαθείας νυκτός την αγοράν και τας κεντρικωτέρας της πόλεως οδούς εν μέσω πολυαρίθμου ακολουθίας ευωχούντων συγγενών και φίλων, ενώ οι προπορευόμενοι μίνοι έψαλλον επιθαλάμια άσματα και παρίστων κωμωδίας σχέσιν εχούσας προς τον γάμον.

 Αλλ΄ακούσωμεν αυτόν τον ρήτορα, όστις εν τη στηλιτεύσει της γαμηλίου τελετής διαγράφει τους κυριωτέρους αυτής χαρακτήρας. “Γάμος πορνείας αναιρετικόν φάρμακον, μη τοίνυν τούτον ατιμάζωμεν ταις διαβολικαίς πομπές, τα πορνικά άσματα και τα κεκλασμένα μέλη, και τα ατάκτους χορείας, και τα αισχρά ρήματα, και την διαβολικήν πομπήν και τον θόρυβο και τον κεχυμένον γέλωτα, ..μη μοι λεγέτω τις, ότι έθος εστίν, όπου αμαρτία τολμάται, έθους μη μνησθής, κατάλυσον .. Οι εφ΄ημών και ύμνους στην Αφροδίτη άδουσιν χορεύοντες.